©Johan Eland
Verzamelde Freud ook boeken? Hij had er wel veel. Op foto’s zie je hem vaak omringd door indrukwekkend gevulde boekenkasten. Zeker is dat hij een gepassioneerd verzamelaar van oude beeldjes was. Mythologische figuren en andere oudheidkundige snuisterijen inspireerden hem bij het schrijven over psychoanalytische onderwerpen. Ook gebruikte hij ze om de door hem ontdekte mentale verschijnselen een naam te
geven. Denk maar aan het Oedipuscomplex en de Narcistische persoonlijkheid. Freuds volgelingen deden dat ook zodat Eros en Aphrodite zich weer nuttig maakten. Opvallend is dat Freud noch zijn navolgers een naam bedachten voor de verzamelwoede die toch miljoenen mensen beheerst.
Tenminste, als je Sisyfusarbeid en Augiasstal er even buiten laat.
De vraag die altijd weer opduikt is WAAROM? Waarom verzamelen zoveel mensen alles wat los en vast zit.
Freuds leerling Wilhelm Stekel verdiepte zich wel in het verzamelen en beweert dat je kunt verzamelen uit angst. Als voorbeeld noemt hij het geval Werfel. Die bewaarde elk stukje papier dat hij te pakken kreeg, want zo meent Stekel:“Elke stukje papier wordt onderzocht, het kan immers een waardevolle mededeling bevatten. Er kan iets op geschreven zijn dat men verkeerd kan uitleggen en dat belasterend misbruikt kan worden. Het kan iets zijn waarvoor men verantwoordelijk gehouden wordt. Deze angst leidt tot verzameldwang. Stekel noemt allerlei nutteloze dingen die uit angst verzameld worden zoals tramkaartjes die als alibi kunnen dienen als men van een misdaad beticht wordt maar ook rekeningen, kranten, lucifersdoosjes, sigarettenpeukjes. Hijkende ook iemand met tel - en rekendwang. Stekel: ‘deze man
verzamelde getallen ‘zoals anderen munten verzamelen’.
Verzamelen uit lust
Maar het tegenovergestelde kan volgens Stekel ook. Hij vertelt over iemand die als schooljongen slakken en mosselen heeft verzameld. Die voorkeur bleef, maar in een andere vorm. Meisjes met een poposcheitel* en schneckenfrisur** achternalopen en zich daar zo lang over verheugen totdat hij door het gezicht teleurgesteld wordt, werd zijn hobby.
Stekel zegt dat kleptomanen die de trofeeën bewaren, lijken op mannen die zich helemaal van vrouwen hebben afgewend en uitsluitend bevrediging vinden in het verzamelen van erotische symbolen.
Zoals het een goed psychoanalyticus betaamt, kan Stekel niet genoeg krijgen van seksuele associaties bij het verzamelen.
In zijn boek ‘Der fetischismus’ laat hij zich helemaal gaan en haalt er het boekenverzamelen bij. Als voorbeeld van ‘Sammeltrief’ verwijst hij naar de haremcultuur. Die wijkt volgens Stekel in geen geval af van de echte fetisjist. De
fetisjist is een Don Juan zonder diens heimelijke lust en omdat vrouwen verzamelen nu eenmaal niet zo simpel is zoekt de collectioneur een vervanging. Als voorbeeld geeft Stekel een man die een bibliotheek had opgebouwd van circa 50 boeken
met perverse inhoud. Boekhandelaar en auteur over boeken,Hans Kraus beaamt Stekels bewering volmondig. Voor hem is zijn verzameling een minnares van een ander soort geworden: “ betrouwbaarder en meer opwindend dan ‘the real thing”.
En Freud? Hoe zat het met zijn boekenverzameling? Een vrouwenverzamelaar kunnen we hem niet noemen. Evenmin was hij een Don Juan dus boeide het verzamelen van boeken
hem weinig. Van zijn huishoudster Minna weten we dat hij af en toe een man liet komen. Die mocht wasmanden vol boeken meenemen. Voor een habbekrats!
* Kapsel met middenscheiding en achterop het hoofd een
‘kippenkontje’.
** Een spiraalvormig kapsel. vgl. slakkenhuis
Door Johan Eland voor: Boekenwijsheid van antiquariaat Lilith
Boekwinkeltjes Magazine 2e jaargang nr. 5 sep - okt 200820
Geen opmerkingen:
Een reactie posten